W literaturze poświęconej badaniom empirycznym nad skutecznością interwencji psychospołecznych w leczeniu schizofrenii żadne metody nie są tak dobrze udokumentowane jak właśnie interwencje rodzinne. W licznych projektach badawczych (Falloon i in. 1982; Goldstein i in. 1978; Hogarty 1984; Leff i in. 1982) udowodniono, że interwencje rodzinne w połączeniu z lekami przeciwpsychotycz- nymi trzy razy skuteczniej zapobiegają nawrotom choroby niż sama farmakoterapia. Badacze ci wykorzystywali współczynnik ekspresji emocji (expressed emotion; EE), po raz pierwszy zastosowany przez zespół Browna i in. (1972). Określenie to stworzone zostało do opisu stylu interakcji między członkami rodziny a pacjentem, charakteryzującego się nadmiernym zaangażowaniem i przesadną krytyką. W omawianej koncepcji nie obwinia się rodziców o wywołanie u dziecka schizofrenii, ale przyznaje się, że schizofrenia wpływa na całą rodzinę. Rodzina może się więc okazać czynnikiem, który wtórnie zwiększa ryzyko nawrotu choroby przez zintensyfikowanie interakcji z pacjentem. Mówiąc najkrócej, w rodzinach o wysokim współczynniku EE nawroty choroby występują częściej niż w rodzinach z niskim współczynnikiem.

W metaanalizie wyników 27 badań nad związkiem między współczynnikiem EE a rezultatami terapii schizofrenii wykazano, że współczynnik EE jest istotnym prognostykiem nawrotu zaburzenia (Butzlaff, Hooley 1998). Najsilniejsze zależności między wysokim współczynnikiem EE a nawrotami choroby odkryto u pacjentów cierpiących na bardziej przewlekłe formy schizofrenii. Nowsze badania sugerują, że w relacji między słabościami neuropoznawczymi a krytyką ze strony rodziny pojawia się efekt synergiczny. Rosenfarb (2000) stwierdził, że u 41 pacjentów, u których stosunkowo niedawno rozpoznano początek schizofrenii, deficyty pamięci operacyjnej w połączeniu z krytycznymi uwagami członków rodziny stanowią zapowiedź myślenia psychotycznego.