Jak należy rozumieć pojęcia relacji i przymierza terapeutycznego w różnych nurtach terapii? Jakie są niezbędne elementy i właściwości relacji pacjent-terapeuta do osiągnięcia przez pacjenta oczekiwanych w wyniku leczenia rezultatów? Jakie zachowania terapeuty i pacjenya wpływają na dynamikę zmian w nasileniu przymierza terapeutycznego? Te pytania wydają się szczególnie ważne, zwłaszcza wtedy, gdy widzi się szeroko zakrojone badania empiryczne skoncentrowane na ukrywaniu tych aspektów procesu terapeutycznego, które w istotnym stopniu mogą zwiększać efektywność leczenia. Dlatego też uczyniłam je przedmiotem rozważań niniejszego artykułu.

Jednym z pierwszych klinicystów, który w sposób wyraźny i jednoznaczny podkreślił ważność relacji między terapeutą a pacjentem dla przebiegu analizy, był Freud (1912/1958). Wyodrębnił on trzy podstawowe elemen­ty relacji terapeutycznej: (1) przeniesienie ze strony pacjenta, polegające na nieświadomym doświadczaniu relacji z terapeutą w kontekście uak­tywnionych, wypartych w okresie edypalnym konfliktów intrapsychicznych, (2) przeciwprzeniesienie ze strony terapeuty, przejawiające w postaci nieświadomego uaktywniania wobec pacjenta doświadczeń związanych ze znaczącymi osobami i nierozwiązanymi konfliktami z okre­su dzieciństwa, oraz (3) nastawienie pacjenta wobec terapeuty i wiązanie jego osoby z pozytywnymi i zarazem znaczącymi postaciami z przeszłości.