Pozostałe

Zasoby duchowe człowieka a zdrowie somatyczne

Opracowano dotychczas pewną liczbę kwestionariuszy do badania duchowości, głównie w Stanach Zjednoczonych, jednakże ich użytecz­ność w badaniach prowadzonych w Polsce wydaje się wątpliwa ze względu na bardzo wyraźne zakorzenienie treści w kontekście społecz­no-kulturowym. W zespole kierowanym przez autorkę podjęto zatem próbę skonstruowania własnego kwestionariusza. Tak jak inne narzę­dziu do badania konstruktów teoretycznych w psychologii, miał to być kwestionariusz samoopisowy, odwołujący się do wskaźników ducho­wości dostępnych samoobserwacji. Wskaźniki te obejmują zarówno za­chowanie obserwowalne, jak i doświadczenie wewnętrzne. Przyjęte założenie, że duchowość jest konstruktem wielowymiarowym, wyma­gało wstępnego określenia wymiarów duchowości. Dość klarowny ich obraz można uzyskać, wykorzystując przedstawione wcześniej kierunki transcendencji. Ujęcie to proponuje cztery wymiary duchowości, nieste­ty jest zbyt abstrakcyjne, aby na jego podstawie można było budować treść kwestionariusza.

Materiał empiryczny o charakterze anegdotycznym i badania przekrojowe dostarczają dowodów na istnienie wzajemnych związków pomiędzy du­chowością a zdrowiem somatycznym. Związki te, o czym była już mowa, polegać mogą na wzroście poziomu duchowości u osób borykających się z wydarzeniami kryzysowymi w obszarze zdrowia. Spotkać się można z opisami rozwoju duchowego w następstwie poważnych problemów zdro­wotnych (np. Życińska, 1995). We własnych badaniach, wykonanych za pomocą opisanego wcześniej kwestionariusza, stwierdziliśmy wyższą du­chowość u ludzi poważnie chorych w porównaniu z osobami zdrowymi (np. Jarecka, 2005). Autorzy zajmujący się bliskim duchowości zagadnie­niem posttraumatycznego wzrostu stwierdzają obecność tego zjawiska w przebiegu chorób, zwłaszcza zagrażających życiu. Ze względu na spo­sób pozyskiwania tych danych (badanie osób już chorych) nie przesądzają one o przyczynowości, choć oczywiście bardziej uzasadniony jest pogląd, że doświadczenia związane z chorobą powodują rozwój duchowy, niż stanowisko, że wysoki poziom duchowości jest czynnikiem ryzyka choroby.