Oznaczenie zasobu wolnej wody jest natomiast możliwe głównie na podstawie badań laboratoryjnych: oznaczenia molarności i/lub zawartości sodu w surowicy. Do objawów hipomolarności, czyli „zatrucia wodnego”, należą: zmęczenie, osłabienie, bóle głowy, nudności, brak łaknienia, apatia lub niepokój, drżenia i kurcze mięśni, kurcze brzucha i wymioty, ograniczenie świadomości i majaczenia, napady ogniskowych lub uogólnionych drgawek, śpiączka. W hipermolarności występuje pragnienie, senność, obecne są często objawy wylewu domózgowego lub podpajęczynówkowego. Wszystkie wymienione subiektywne i obiektywne objawy, dane z wywiadu i stan pacjenta są podstawą rozpoznania zaburzeń molarności lub zasobu wolnej wody. Bezpośredniego dowodu dostarczają badania laboratoryjne {sód, molarność surowicy). W prawidłowych warunkach zasób „wolnej wody” równa się zeru. Oznacza to, że przy molarności 290 mmol/1 lub stężeniu sodu w płynie pozakomórkowym równym 140—145 mmol/1 (mEq/l) cała ustrojowa woda jest osmotycznie związana. Każde odchylenie od obu tych norm odpowiada względnemu niedoborowi lub nadmiarowi wolnej, czyli osmotycznie nie związanej wody.